Haltes en stations zoals Jeanne Herreman, Marie-José of Elisabeth zijn gekend bij onze reizigers. Maar het zijn ook en vooral vrouwen. Of het grote publiek ze nu (h)erkent of niet, deze vrouwen hebben de vaderlandse geschiedenis gekleurd. We brengen hen een hommage voor Internationale Vrouwendag.
Jeanne Herreman, een van de eerste trambestuursters
Dit is het verhaal van een vrouw die in 1963 solliciteerde bij de MIVB. Ze gaat aanvankelijk aan de slag als ontvangster, om daarna zelf trams te besturen. Jeanne Herreman is een overtuigde feministe. Ze dwingt respect af van haar collega’s omdat ze niet op haar mond is gevallen, maar vooral door haar uitstekende werk. Deze pionier bij de MIVB verlaat haar tram definitief in 1967 om zich te ontfermen over haar zieke dochtertje. De MIVB betoonde haar recent nog alle eer door de halte “Drie Bomen” om te dopen tot de halte Jeanne Herreman, vlakbij haar oude woning in Ukkel, op lijnen 43 en 51.
Edith Cavell, een heldin
Edith Cavell is een Engelse verpleegster die tijdens de Eerste Wereldoorlog sterft in Schaarbeek. Haar verhaal is dat van een verzetsheldin. In 1915 veroordelen de Duitsers haar voor de redding van honderden geaillieerde soldaten, door ze via België naar het neutrale Nederland te loodsen. De straf valt op 11 oktober 1915: de terdoodveroordeling.
De Duitser fusilleren Edith Cavell al de volgende dag, op de Nationale Schietbaan in Schaarbeek. Brussel vergeet ze niet. Een ziekenhuis draagt nog altijd haar naam, net als de halte Cavell op lijnen 7 en 60 van ons net.
Elisabeth, de rode koningin
Elisabeth is een metrostation op ons net, op lijnen 2 en 6. De voormalige koningin is de vrouw van Albert I en een van de markantste vorstinnen in de geschiedenis van België. Ze onderscheidt zich van de anderen door haar toewijding: ze is verpleegster tijdens de Eerste Wereldoorlog, in ballingschap in De Panne, aan de zijde van haar man. Ze verzorgt geallieerde soldaten. Nadien wordt ze koningin-mecenas tot haar dood in 1965.
Als vriendin van grote persoonlijkheden van die tijd, zoals Einstein, houdt ze zich niet strikt aan de koninklijke conventies. Ze gaat bijvoorbeeld vaak op reis zonder de minister van Buitenlandse Zaken te verwittigen en krijgt de bijnaam de rode koningin, vanwege haar rebels karakter. Koning Boudewijn kan het maar matig appreciëren. Een koningin met een sterk karakter en grote onafhankelijkheid!
Marguerite Bervoets, de Belgische verzetstrijdster
Marguerite Bervoets is dichteres en onderwijzeres in Doornik. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gaat ze in het verzet. Als lid van het Belgisch Legioen arresteren de Duitsers haar in 1942. Ze deporteren haar naar Duistland en berechten haar op 7 augustus 1944. In haar afscheidsbrief schrijft ze: “Ik sterf om te tonen dat je tegelijk hartstochtelijk van het leven kan houden en instemmen met een noodzakelijke dood.” In Vorst draagt een straat haar naam, net als een halte op onze lijn 7.
Marie-José, de Meikoningin
Marie-José is de dochter van Elisabeth en Albert I. Ze staat beter bekend als de Meikoningin. Waarom? Als echtgenoot van de Italiaanse koning Umberto II is Marie-José de laatste koningin die de laars heeft gekend, voor het land via een referendum van regime verandert. Ze blijft slechts een kleine maand koningin, van 9 mei, de troonsafstand van Victor-Emmanuel II, tot 13 juni 1946, de start van de Italiaanse republiek. Ze leeft in ballingschap in Zwitserland, omdat ze van de republikeinen niet mag terugkeren naar Italië.
Los van dit surrealistisch verhaal, onderscheidt Marie-José zich doordat ze geen blad voor de mond neemt en haar mening geeft over onderwerpen die in die tijd beschouwd worden als voorbehouden voor mannen. Voor de ene is ze een mislukte jongen, voor de andere een anti-conformist. Ze sterft in 2001. Je kan haar naam zien aan de gelijknamige halte op lijnen 8 en 25 in Elsene.
Wie kiest de namen van stations en haltes?
Van Artémis tot Mariëndal… De MIVB telt in totaal 30 vrouwennamen gelinkt aan een station of halte. Een cijfer dat we zelf te laag vinden en daarom proberen we bij elke naamsverandering of nieuwe halte een vrouwelijke naam te vinden.
Je moet wel weten dat het niet enkel de MIVB is die namen toekent. Het is de Brusselse minister van Openbaar Vervoer die de namen van de (pre)metrostations kiest. Deze keuze heeft trouwens ook te maken met geografische nabijheid, tweetaligheid, etc.
Het is wel de MIVB die de namen van de bovengrondse haltes bepaalt. De keuze houdt rekening met referentiepunten zoals een treinstation of een bekende plaats, zodat onze reizigers zich meteen kunnen oriënteren.
Daarom zijn ook straatnamen dikwijls een bron van inspiratie. Je weet dan als reiziger al waar de halte zich ongeveer bevindt. Helaas dragen nog heel weinig straten de naam van een vrouw, maar we proberen mee de oude gewoonten te veranderen. De wil om onze toekomstige haltes te vervrouwelijken is wel degelijk aanwezig bij de MIVB!