Jammer genoeg belanden er steeds meer mensen op straat en neemt het druggebruik in heel Brussel fors toe. Dat heeft negatieve gevolgen voor ons openbaar vervoer. Vooral de aanwezigheid van druggebruikers in de metro zorgt voor een onveiligheidsgevoel bij reizigers. Wat doet de MIVB tegen dit groeiend fenomeen? Hoe proberen we daklozen en drugsverslaafden te helpen zodat jij je veiliger voelt in onze stations? In deze blog lees je hoe we dit probleem aanpakken en welke extra middelen we inzetten.
Maatschappelijk probleem
De drugs- en daklozenproblematiek overstijgt duidelijk de rol en bevoegdheden van de MIVB. Haar opdracht is in de eerste plaats het openbaar vervoer in Brussel verzorgen zodat jij vlot op je bestemming raakt. De MIVB kan niet instaan voor de opvang van daklozen, druggebruikers of drugbestrijding. Dat is een taak van de overheid.
Druggebruikers en mensen die op straat belanden zijn een breed maatschappelijk probleem dat niet specifiek is aan het openbaar vervoer. Je ziet ze overal: op straat, in portalen van banken en grote gebouwen, in openbare parkings,… De oplossing ligt bij een globale aanpak. Dat neemt natuurlijk niet weg dat de we zo goed mogelijk proberen de situatie op het MIVB-net te verbeteren.
Extra middelen
De MIVB krijgt binnenkort extra middelen om daklozen en druggebruikers te begeleiden naar opvang buiten onze stations.
Hoe? Door:
- een gespecialiseerd team te vormen dat 24/7 actief zal zijn en mensen naar de juiste opvangvoorzieningen verwijzen, ter ondersteuning van het werk van verenigingen
- het team van de veiligheidspatrouilleurs in de stations met 30% uit te breiden
- de opdracht van onze veiligheidsmedewerkers uit te breiden naar het begin en einde van de nacht.
Ook op dit moment wordt deze zeer kwetsbare groep mensen, via een menselijke aanpak, doorverwezen naar gespecialiseerde opvang en diensten. De voorgenoemde extra middelen moeten helpen om dat op een consequentere manier te kunnen doen.
Actie op verschillende vlakken
We zijn ons uiteraard bewust van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daarom zetten onze medewerkers zich ook elke dag solidair in voor een aangename sfeer in het openbaar vervoer en onze stations. Eén van de manieren om dat te doen is inzetten op projecten en partnerships voor mensen in moeilijkheden en zwakkeren die zich in onze installaties bevinden. Zo werken we samen met de ordediensten en gespecialiseerde diensten en verenigingen. We steunen vzw’s actief in de sector op vlak van rondes, preventie, medische hulp en opvang. We ijveren op meerdere niveaus voor een gestructureerde aanpak en maken actief deel uit van werkgroepen hierover.
Omdat we als openbaarvervoersmaatschappij sinds 2020 werden geconfronteerd met een aanzienlijke toename van het aantal daklozen en drugsverslaafden, trokken we herhaaldelijk aan de alarmbel bij de autoriteiten.
In februari 2023 werd een eerste aanpak op sociaal en gezondheidsvlak opgezet via het SubLINK-project. Dat verenigt de MIVB, Projet Lama, Samusocial, DIOGENES en Transit, en wordt ondersteund door Bruss’Help. Dankzij deze coördinatie van de middelen konden een honderdtal personen in een twaalftal metro- en premetrostations van het MIVB-netwerk worden begeleid en werd de tussenkomst onlangs uitgebreid tot het NMBS-gedeelte van het Zuidstation.
Het mag duidelijk zijn dat onze medewerkers geen specialisten zijn in de problematiek van daklozen, verslaafden of hulpbehoevenden, ook al krijgen ze er mee te maken. Daarom kiezen we voor een samenwerking met gespecialiseerde organisaties, waar we de hulpbehoevenden naar kunnen doorverwijzen. Zij hebben medewerkers met de juiste competenties, contacten en infrastructuur. Wie dakloos is, kan daar trouwens terecht.
Doordat het MIVB-personeel vaak als eerste contact fungeert, vergemakkelijken we zo voor een stuk het werk van onze partners. Zij moeten dan weer zorgen voor een psychologische, medische en sociale begeleiding van deze personen. Ze verwijzen ze op hun beurt door naar specifiek onthaal, opvang en aangepaste zorgen.
Daarbovenop zijn er de ordediensten die regelmatig en doelgericht tussenkomen in de Brusselse metrostations. De veiligheidsmedewerkers van de MIVB zijn vaak aanwezig bij die opdrachten, om die te vergemakkelijken. Zij kennen immers goed het terrein en kunnen de politie bijstaan.
De acties zijn onder meer bedoeld om druggebruikers uit het station te halen en te begeleiden naar een gebruikslokaal voor verslaafden buiten het openbaar vervoer, daklozen te benaderen en opvang voor te stellen, dealers op te pakken, de stations terug eigen maken en het veiligheidsgevoel te verhogen. Na elke actie is de vaststelling helaas dat de betrokken personen zeer snel gewoon terug hun plaats innemen. Vandaar de nood aan een globale, geïntegreerde aanpak die de opdracht van een openbaarvervoersmaatschappij ruim overstijgt.
Rol veiligheidsmedewerkers MIVB
700 km net, 20 op 24 uur
Om meer context te krijgen is het goed om even stil te staan bij de rol van een veiligheidsmedewerker en de uitgestrektheid van het Brusselse net. De MIVB telt vandaag 2.200 haltes en 69 stations, goed voor in totaal 700 kilometer lijnen. Om dit gebied te dekken rekenen we op 300 veiligheidsmedewerkers en nog eens zoveel stationsmedewerkers. Gezien de omvang van ons net, en ondanks hun aantal, is het voor onze medewerkers niet mogelijk om altijd en overal aanwezig te zijn. Zeker niet omdat we die mankracht elke dag moeten verdelen over de ruim 20 uur dat ons net wordt uitgebaat.
VIGILIS
Naast het feit dat onze veiligheidsmedewerkers beëdigd zijn, beschikken ze ook over een VIGILIS-accreditatie. Dankzij die accreditatie mogen ze inbreuken op de vervoersregels vaststellen, zoals reizen zonder vervoerbewijs of storend gedrag (roken, graffiti,…). Ze hebben echter geen politionele bevoegdheden.
Concreet beschikken de veiligheidsmedewerkers van de MIVB met VIGILIS-accreditatie over de volgende bevoegdheden:
- verbaliseren op eigen beddingen in geval van inbreuken en storend gedrag
- identiteit vragen aan reizigers
- een reiziger 30 minuten ter plaatse houden in afwachting van de politie, als die zijn identiteit niet wil bekendmaken
- in geval van een misdrijf: de reiziger uit de publieke ruimte houden voor 2 uur, in afwachting van de komst van de politie
- handboeien gebruiken wanneer de persoon een gevaar is voor zichzelf of voor andere reizigers (bv. als een persoon op de sporen probeert te springen)
Het ministerie van Binnenlandse Zaken kent de VIGILIS-accreditatie toe na een opleiding tot bewakings- en veiligheidsagent. Onze medewerkers moeten nadien slagen voor testen bij SELOR. Samen is dat goed voor een traject dat tussen de 4 en 5 maanden duurt.
Je begrijpt dus dat de MIVB-veiligheidsmedewerkers enkel bevoegd zijn voor inbreuken op het vervoersreglement. Zij kunnen niet tussenkomen voor drugsfeiten, omdat die van criminele aard zijn. Enkel de politie kan dat. Bij betrapping op heterdaad kunnen ze wel de politie oproepen.
Onmisbare partners
Bij de MIVB hebben we een ploeg Prevention & Social Cohesion die voortdurend contact houdt met onze verschillende partners, die elk in een specifiek thema gespecialiseerd zijn. We geven hier een overzicht:
- Straatverplegers heeft als doel de meest zwakken op vlak van gezondheid te begeleiden, met als doel ze te herintegreren door voor stabiele huisvesting te zorgen.
- De (New) Samusocial biedt gratis dringende hulp (onderdak, mobiele zorgteams, medische hulp en psychosociale begeleiding) voor daklozen in het Brusselse gewest.
- Dokters van de Wereld geeft medische hulp aan kwetsbare groepen in België en de rest van de wereld.
- De vzw DIOGENES doet straatwerk op vlak van daklozen (en meer bepaald op het MIVB-net via het project “Metro-Verbindingen“), met als doel een brug te slaan tussen de straat en de rest van de maatschappij.
- Croix Rouge de Belgique dat menselijk lijden en humanitaire crisissen bestrijdt.
- DUNE, een vzw gespecialiseerd in begeleiding en vermindering van risico’s voor verslaafden.
- Transit, een vzw en niet-medisch opvangcentrum voor meerderjarige drugsverslaafden.
- En nog heel wat anderen…
Al deze organisaties zijn actief op het MIVB-net en in de openbare ruimte. Ze gaan elke dag aan de slag met een kwetsbaar publiek en werken op de lange termijn.
De cel Prevention & Social Cohesion: sensibilisering en preventie bij de MIVB
Onze cel P&SC heeft vele projecten en partnerships om te beantwoorden aan de sociale problemen die op ons net terug te vinden zijn. Haar acties mikken op verschillende doelpublieken: jongeren, vrouwen, daklozen, etc.
Dit vertaalt zich in:
- campagnes voor basis- en middelbare scholen
- sensibiliseringscampagnes tegen seksuele intimidatie tegen vrouwen
- verfraaiingsprojecten voor stations
- socioprofessionele integratie
- opleidingen
- etc
De opdrachten rond inclusie en sociale cohesie maken deel uit van de maatschappelijkeverantwoordelijkheid van de MIVB. Ze bevinden zich op het kruispunt van acties van verenigingen, het sociaal en institutioneel kader en het operationeel functioneren van de MIVB.
Koudegolf
Bij een echte koudegolf laten we het uitzonderlijk toe dat daklozen in onze stations blijven om zich op te warmen. Dit is slechts een zeer tijdelijke oplossing, omdat de metro geen plek is waar sociale diensten daklozen of verslaafden op een goede, menselijke manier kunnen opvangen en naar de juiste hulp leiden. Het metroverkeer in de tunnels en de aanwezigheid van 900 volt vormen een reëel risico: niet alleen voor henzelf, maar ook voor de kritieke infrastructuur in ondergrondse stations. Schade kan leiden tot grote en langdurige problemen op het netwerk.
De MIVB heeft intern ook niet de juiste middelen, omkadering en competenties. Daarom verwijzen we zoveel mogelijk door naar onze gespecialiseerde partners, in overleg met het platform Bruss’Help.
Operatie Thermos
Eén van de projecten die de MIVB al jaren ondersteunt is Operatie Thermos. Tijdens de winter, tussen 1 november en 30 april, biedt die elke avond gratis warme maaltijden vanaf 20 uur. De MIVB stelt een bus ter beschikking en haar personeel neemt jaarlijks een twintigtal dagen voor haar rekening. Het gaat elke avond in totaal om niet minder dan 150 maaltijden die hun weg vinden naar minderbedeelden.
Om iedereen goed te kunnen informeren heeft de MIVB overigens, in samenwerking met de vzw DUNE, ook de applicatie “Le Bon Plan” geïnstalleerd op de interactieve zuilen in onze stations. Dat is een echte sociale « bijbel » die een overzicht geeft van alle mogelijke hulp aan personen.
Conclusie
Daklozen en drugsgebruik in de Brusselse metro is een zeer serieus en structureel probleem waarbij de oplossing precies ligt in een geïntegreerde de aanpak die preventie, opvang en acties van gespecialiseerde – en ordediensten combineert.
Wij pakken de problematiek systematisch aan waar we kunnen, samen met de ordediensten, maar dit blijft natuurlijk nog steeds een complexe maatschappelijke uitdaging die bij de wortel moet aangepakt worden.